Tarix, İslamiyyətin Yaxın Şərqə ədalətli, tolerant, müşfiq bir rəhbərlik forması təqdim edən tək inanc sistemi olduğunu göstərir.

Arxada qoyduğumuz 20-ci əsrin ən qanlı və ən narahat bölgəsi olan Yaxın Şərqdə yaşadığımız bu günlərdə də yenə qan və gözyaşı hakimdir. Siz bu sətirləri oxuyarkən, Yaxın Şərq yenidən qarşıdurmalara səhnə olur. Xüsusilə də, son zamanlarda baş verən hadisələr, ictimaiyyətdə bütün bölgəni əhatə edə biləcək bir müharibənin qapıda ola biləcəyi təəssüratını yaratdı. Halbuki, Yaxın Şərq torpaqları vaxtilə belə deyildi. Əksinə, müsəlmanların vahid bir halda birlik olduğu dövrlərdə, bu bölgədə əsrlər boyu davam edən bir sabitlik, sülh və dinclik dövrü yaşanmışdı. Yaxın Şərqdə 20-ci əsrə qədər davam edən sabitliyin səbəbi, bu torpaqlarda İslam əxlaqının hakim olması və müsəlmanların birlik olmasıydı.

Son 1400 il ərzində müsəlmanlar Yaxın Şərqə həmişə birlik, həmrəylik sülh və dinclik gətirmişdilər. Halbuki, o dövrdən sonra bölgədə həsrətlə gözlənilən sülhün hakim ola bilməsi üçün bu günə qədər edilən bütün təşəbbüslər həmişə müvəffəqiyyətsizliklə nəticələnmişdir. Bu yazımızda, bu həqiqətin bəzi tarixi nümunələrini toxunacağıq.

Hz. Ömərin Fələstinə gətirdiyi sülh və ədalət

Fələstin tarixindəki ən böyük dönüş nöqtəsi, 637-ci ildə ərazinin İslam orduları tərəfindən fəth edilməsidir. Bu fəth əsrlərdir ki, döyüşlərə, sürgünlərə, yağmalama və qırğınlara səhnə olan, müxtəlif inanclar arasında tez-tez fikir dəyişdirən və dəyişdirdikcə də yeni vəhşiliklər yaşayan Fələstinə, sülh və əmin-amanlığın təmin edilməsi mənasını verirdi. İslam hakimiyyəti, Fələstində müxtəlif cəmiyyətlərin bir yerdə yaşaya biləcəyi bir əsrin başlanğıcı oldu. Fələstin, Peyğəmbərimiz (s.ə.v)-dən sonrakı ikinci xəlifə olan hz. Ömər tərəfindən fəth edildi. Hz. Ömərin Qüdsə daxil olması, sonra da buradakı fərqli cəmiyyətlərə qarşı göstərdiyi üstün ədalət, kamillik və nəzakət, başlayan gözəl dövrün xəbərçisi idi.

Müsəlmanlarla bərabər Qüdsə və Fələstinə "mədəniyyət" gəldi. Bir-birlərinin müqəddəs dəyərlərinə hörmət göstərməyən anlayışların yerinə, İslam əxlaqının ədalətli və mötədil mədəniyyəti hakim oldu. Hz. Ömərin fəthindən sonra Fələstində əsrlər boyu sülh və dinc həyat yaşandı. Müsəlmanlar heç kəsi zorla müsəlmanlaşdırmağa çalışmadılar, ancaq İslamın haqq din olduğunu görən bəzi qeyri-müsəlmanlar öz razılıqlarıyla İslamiyyəti seçdilər.

Səlib yürüşləri dövründə Səlahəddin Əyyubinin göstərdiyi ədalət

Səlib ordusu, Qüdsü özünə paytaxt etmiş və sərhədləri Fələstindən Antakyaya qədər uzanan bir Latın krallığı yaratmışdı. Ancaq səliblərin Fələstindəki hakimiyyətləri çox uzun müddət davam etməyəcəkdi. Yaxın Şərqdəki bütün müsəlman əmirliklərini birləşdirən Səlahəddin Əyyubi, 1187-ci ildə baş verən Hattin döyüşündə bütün səlib ordularını darmadağın etdi.

Səlahəddin Əyyubi Hattindən dərhal sonra Qüdsə daxil olaraq 88 ildir ki, səliblərin hakimiyyəti altında olan şəhəri xilas etdi. Səliblər 88 il əvvəl Qüdsdəki bütün müsəlmanları öldürmüşdülər və buna görə, bu dəfə də Səlahəddin Əyyubinin eyni vəhşiliyi onlara etməsindən qorxurdular. Halbuki, Səlahəddin Əyyubi şəhərdəkilərin heç birinə toxunmadı. İngilis tarixçisi Karen Armstronq, müsəlmanların bu ikinci Qüds fəthini belə izah edir:

  "2 Oktyabr 1187-ci ildə Səlahəddin və ordusu Qüdsə fatehlər kimi daxil oldular; sonrakı 800 il ərzində şəhər bir müsəlman şəhəri olacaqdı... Səlahəddin (qırğın törətmədən) əvvəlcədən xristianlara verdiyi sözü tutdu və şəhəri yüksək İslami prinsiplərə görə aldı". (Karen Armstrong, Holy War, səh. 185)

Bu həqiqət, Səlahəddin Əyyubidən sonrakı 7 əsr ərzində, xüsusilə də Osmanlıların dövründə sübut edilməyə davam etdi.

Osmanlı xəlifələrinin ədalətli idarəçiliyi

1514-cü ildə Yavuz Sultan Səlimin Qüdsü və ətrafını fəth etməsiylə birlikdə, Fələstində təxminən 400 il davam edəcək Osmanlı idarəçiliyi dövrü başlandı. Bu dövr, Osmanlı imperiyasının digər əyalətlərində olduğu kimi, Fələstində də sülh və sabitliyi bərqərar edəcəkdi.

Yaxın Şərqin bu dövrlərində Osmanlı imperiyasının yaratdığı idarəetmə sisteminin Quran əxlaqına uyğun olması, şübhəsiz ki, əhəmiyyətli bir həqiqətdir. Bir çox tarixçi və politoloq da bu həqiqətə diqqət çəkir. Bunlardan biri də dünya səviyyəsində tanınmış Yaxın Şərq mütəxəssisi prof. dr. Edvard Səid idi. Qüdslü xristian bir ailədən olan və Amerika universitetlərində işlər görmüş Edvard Səid, özüylə aparılan bir reportajda​​ Yaxın Şərqdə daimi bir sülhün yaradıla bilməsi üçün "Osmanlı sistemi"ni təklif etmişdi. Səidin şərhi belə idi:

 "Osmanlının tətbiq etdiyi sistem, hal-hazırda sahib olduğumuz sistemdən daha çox humanist görünür". (18.8.2000, Ha'aretz Gazetesi; MiddleEast. Org, Avqust 2000)

İslamiyyətdəki ədalətin mənbəyi: Quran əxlaqı

Osmanlı imperatorluğunun və digər müsəlman dövlətlərin olduqca ədalətli və humanist rəhbərliklər yaratmasının əsas səbəbi, Quranda belə bir rəhbərliyin əmr olunmasıdır. Hz. Ömərin, Səlahəddin Əyyubinin, Osmanlı padşahlarının və daha neçə-neçə müsəlman hökmdarın (bu gün qərblilər tərəfindən də qəbul və təqdir edilən) bir mərhəmət, ədalət və qətiyyət göstərmələrinin səbəbi, Uca Rəbbimizin Qurandakı əmrlərinə olan sədaqətləriydi. İslam əxlaqına uyğun idarəetmə anlayışının təməlini meydana gətirən bu əmrlərin bəziləri belədir:

Həqiqətən, Allah sizə əmanətləri sahiblərinə qaytarmanızı və insanlar arasında hökm verərkən ədalətlə hökm verməyinizi əmr edir. Allahın sizə verdiyi bu öyüd-nəsihət necə də gözəldir! Şübhəsiz ki, Allah Eşidəndir, Görəndir. (Nisa surəsi, 58)

Ey iman gətirənlər! Şahidliyiniz özünüzün və ya valideynlərin, ya da yaxın qohumların əleyhinə olsa belə, Allah şahidləri olub ədaləti qoruyun. Əleyhinə şahidlik edəcəyiniz şəxslərin varlı və ya kasıb olmasından asılı olmayaraq Allah onların hər ikisinə daha yaxındır. Elə isə ədalətdən üz çevirib arzunuza uymayın. Əgər dilinizi əyib bükər (sözü ağzınızda dolasanız) ya da üz döndərsəniz, şübhəsiz ki, Allah etdiklərinizdən xəbərdardır”. (Nisa surəsi, 135)

İslam tarixinin ədalətli, müşfiq, təvazökar və kamil hökmdarlardan ibarət olması, Allahın müsəlmanlara Quranda bildirdiyi üstün əxlaqdan qaynaqlanır. Müsəlman bir idarəçi Allahdan qorxduğu üçün, özünə verilən heç bir imkan və hakimiyyətdən ötrü degenerasiya etməz, qürrələnməz, təkəbbürlənib zalım olmaz.

Yaxın Şərqdə sülhü necə təmin etmək olar?

Osmanlı imperatorluğunun bölgədən çəkilməsiylə başa çatan "Osmanlı sülhü" bu gün hələ də bərpa edilməmişdir. Ancaq hal-hazırda xüsusilə də Fələstində sülh və əmin-amanlığın tezliklə yaradılması zəruridir. Buradakı həyat şərtləri hər keçən gün çətinləşir, yaşanan çətinliklər getdikcə artır. Günahsız bir xalqın bütün hüquqlarını əlindən almaqla və onları aclığa və yoxsulluğa məhkum etməklə yaradılacaq bir sülh ədalətli olmayacaq. Daha da əhəmiyyətlisi, belə bir sülh həqiqi mənada bir sülh deyil. Çünki belə bir sülh təhlükəsizlik və dincliyi hakim edə bilməz, tam əksinə qarışıqlıq və xaosun artmasına səbəb olar. Torpaqlarından çıxarılan bütün insanların razı olacağı bir mühitin hakim olması isə ancaq ədalətin, bərabərliyin və insan hüquqlarına hər baxımdan riayət olunduğu bir sülh planı ilə mümkün ola bilər.

Bölgədəki dəhşətli vəziyyəti qəzetlərdən və televiziyalardan izlədiyimizə görə heç bir şey yoxmuş kimi yaşamağa davam etməyimizin məsuliyyəti, şübhəsiz ki, böyük olar. Buna görə də bizim boynumuza düşən məsuliyyət, bütün dünyanı Allaha iman etməyə, din əxlaqının gətirdiyi gözəllikləri yaşamağa dəvət etmək və Quran əxlaqının qarşısında dayanan dinə düşmən ideologiyalarla fikri bir mübarizə aparmaqdır.

Müsəlmanlar olaraq təmənnamız, axan qanların dayanması və Yaxın Şərqə sülh gəlməsidir. Allahın izni ilə sülhün reallaşmasının vəsiləsi isə, hz. Mehdi (ə.s)-ın liderliyi ilə İslam Birliyinin yaradılması olacaq.

Yaxın Şərqdə sülhün bərqərar edilməsinə hz. Mehdi vəsilə olacaq

Peyğəmbərimiz (s.ə.v)-in Axırzamanı izah edən hədislərinə ümumi şəkildə baxıldığında diqqəti çəkən ortaq nöqtə, hz. Mehdi çıxana qədər Yaxın Şərq torpaqlarında qarışıqlıqların, fitnələrin və böyük hadisələrin yaşanacağıdır. Bu mövzuyla əlaqədar hədislərdən biri belədir:

"Şamdakı fitnələr bir tərəfdən sakitləşdikcə, digər bir tərəfdən alovlanar. Göydən çağırıcı bir mələk “hz. Mehdi əmirinizdir. Hz. Mehdi xəlifənizdir“ demədən də fitnələr bitməz". (Mustafa Reşit Filizi, Risalet-ül Huruc-ül Hz. Mehdi, səh. 63)

 Hz. İsa ilə birlikdə yer üzündə olacaq hz. Mehdinin zühurundan əvvəl Şam bölgəsində böyük qarışıqlıqların yaşanacağı hədisdən aydın olur. Şam ərəb sözü olub "sol" mənasını verir və qədimdən bəri Hicaz bölgəsinin (Məkkə və Mədinə şəhərlərinin yerləşdiyi bölgə) sol tərəfində qalan ölkələri ifadə edir. Bu səbəbdən də, bu hədis Yaxın Şərq bölgəsində hələ də davam edən qarşıdurmaların bəzən azalıb, bəzən də artacağına və ancaq hz. Mehdi zühur etdikdə tam mənasıyla başa çatacağına işarə edir. Həmçinin, hz. Mehdinin zühuruyla birlikdə müsəlmanların onun ətrafında birlik olmasıyla yaradılacaq İslam Birliyi də Allahın izni ilə bu problemlərin hamısının həllinə vəsilə olacaq. (Ən doğrusunu Allah bilir).

ƏSAS SƏHİFƏ